We merken allemaal dat het leven niet gemakkelijk is. De één heeft deze zorgen, de ander die moeilijkheden. Zo hebben we allemaal wat. En daar bovenop komt nog het idee dat we succesvol moeten zijn en iets moeten bereiken. En dat is absoluut mogelijk. In mijn leven heb ik geleerd dat verantwoordelijkheid nemen mij enorm vooruit heeft geholpen.
Alles begint bij verantwoordelijkheid nemen. Realiseren dat het jouw handelen of gebrek daaraan is, dat jouw huidige situatie eruit ziet zoals nu. Dat jij dingen verkeerd doet. Dat jij dingen goed doet. Dat jij problemen op je werk hebt veroorzaakt. Dat jij ruzie hebt veroorzaakt in je gezin. Dat jij feest ging vieren in plaats van studeren voor je tentamen en daardoor een onvoldoende had. Maar ook dat jij je buurman hielp en zo iemand blij maakte. Dat jij… vul maar in.
‘Ja maar, sommige dingen gebeuren toch gewoon? Daar kan ik toch niets aan doen? Stel dat het stormt en mijn huis raakt beschadigd. Dan doe ik dat toch niet?’ Geen idee. Wellicht heb je al jarenlang verzuimd om je huis op te knappen, omdat je liever elke avond op sociale media scrollt en films kijkt. Maar wellicht heb je wel alles eraan gedaan om je huis zo stevig mogelijk te maken. Kijk verder dan je neus lang is en probeer zoveel mogelijk te zien waar je wél wat aan kan doen. Want dán kun je jezelf verbeteren. Dit betekent niet dat je maar op zoek moet gaan en moet verzinnen dat je iets fout deed. Dat is onzin. Je kunt alleen fout of goed doen wat je daadwerkelijk deed of vermeed. Maar zie het als een gelegenheid om jezelf te verbeteren. Die gelegenheid komt vaker voor dan je denkt.
Natuurlijk gebeuren er ook dingen waar je geen invloed op hebt. (En denk nu niet meteen dat dat bij jou ook wel het geval was en dat je daarom zo bent.) Maar dan nog heb je wel de keuze hoe je erop reageert. Ga je erover klagen? Ga je jarenlang zeggen, ‘was het maar niet zus of zo gegaan’, ‘als ik dit…, dan had ik dat…’, ‘het kwam door…’? Dan loop je weg voor de realiteit. Dan neem je je verantwoordelijkheid niet.
Verantwoordelijkheid nemen bestaat uit twee stappen:
- Acceptatie van de huidige situatie
- Verandering brengen in de huidige situatie
Eerst moet je toe kunnen geven dat de huidige situatie is zoals ze is. Dat het nou eenmaal gebeurd is en dat je niets meer aan je verleden kunt veranderen. Acceptatie betekent NIET goedkeuren, maar erkennen dat het zo is. Als je het niet accepteert, ga je ook niets veranderen, want waarom zou je? Jij kunt er dan toch niets aan doen? Daarom is het zo gevaarlijk om geen verantwoordelijkheid te nemen: je zal altijd in de oude situatie blijven hangen.
Zeggen tegen iemand met problemen dat hij of zij verantwoordelijkheid moet nemen is niet hard, bot of ongevoelig. Het is één van de beste dingen die je kunt zeggen. Iemand met problemen zal in de problemen blijven als hij geen verantwoordelijkheid neemt. Dát is pas hard. Het kan juist aanvoelen als een bevrijding om verantwoordelijkheid te nemen. Eerst ervaarde die persoon onmacht, hij kon er immers niets aan doen, maar eindelijk, nu kan hij er wat aan doen. Het is immers zijn keuze hoe hij reageert op zijn problemen.
En dat is stap twee van verantwoordelijkheid nemen: verandering brengen in de huidige situatie. Als je hebt geaccepteerd dat je situatie nou eenmaal is zoals hij is, kun je gaan bedenken wat je kunt veranderen. Zoek bijvoorbeeld verhalen op van andere personen die het pad eerder dan jij bewandeld hebben. Ben je arm? Kijk eens naar hoe arme mensen succesvol werden. Gooi je er met de pet naar tijdens je studie? Kijk eens naar studenten die er met de pet naar gooiden, maar zich er uiteindelijk toch voor hebben ingezet deze te halen. Maar vooral: kijk eens in je eigen hoofd. Wat wil jij? Wat vind je vervelend aan de huidige situatie? Wat zou je graag wensen? Hoe zou je dat kunnen bereiken?
Verantwoordelijkheid nemen dwingt respect af. Wat denk jij van iemand als diegene een fout heeft gemaakt en een smoesje verzint? Het kan natuurlijk als grap bedoeld zijn, maar in elke grap zit een kern van waarheid. Wat denk jij van iemand die, na een fout gemaakt te hebben, zegt: ‘Je hebt helemaal gelijk. Dat was fout van me. Dankjewel dat je me er op wijst. Ik ga eraan werken.’ Persoonlijk heb ik veel respect voor de laatste persoon. En nou draait verantwoordelijkheid nemen niet in de hoofdzaak om respect van anderen te krijgen. Nee, het draait om zelfrespect. Je hebt de moed om jezelf in de ogen aan te kijken, je met je eigenlijk problemen en angsten te confronteren en het toe te geven. Je gaat er aan werken. Je hebt niet meer het gevoel dat je waardeloos bent, dat je zoveel problemen hebt en dat je ervoor wegloopt. Nee, je kijkt ze recht aan en gaat de confrontatie aan.
Dát is verantwoordelijkheid nemen. Respect hebben voor jezelf. Wat kun jij veranderen?